چگونگی برخورد با کودکان بیش فعال

چرا تربیت یک بچه نسبت به تربیت سایر بچه‌ها مشکل‌تر است؟

بعضی از کودکان انرژی و زمان زیادی از والدین خود می‌گیرند. اگر می‌خواهید تمامی فرزندان شما موفق باشند و یک یا دو بچه دارید که تربیت آنها دشوارتر است این بدین معناست که مجبورید در زمینه فرزندپروری به شدت و فعالانه تلاش کنید.

تربیت کودکان بیش فعال و کودکانی که اختلال کم توجهی دارند برای والدین و مربیان خود یک چالش محسوب می‌شوند. این قبیل کودکان نسبت به سایر کودکان از فراخنای توجه کمی نسبت به سن خود برخوردارند.

بسیاری از این کودکان بیش‌ فعال نیز هستند. درمان کودکانی که هم نقص توجه دارند و هم بیش فعال هستند (ADHD)، چهار جنبه دارد که عبارتند از:

مدیریت پزشکی که اغلب با دارو همراه است

برنامه ریزی آموزشی

مشاوره فردی و خانوادگی

برنامه ریزی رفتاری.1
 

تعریف بیش فعالی

بیش فعالی که به اختصار ADHD خوانده می شود نوعی اختلال شایع است که حدود هشت تا ۱۰ درصد کودکان را مبتلا می کند. این بیماری در پسران شایعتر از دختران است که هنوز دلیل اصلی آن مشخص نشده است. ویژگی های اولیه بیش فعالی از سال های اولیه رشد یعنی قبل از ورود به مدرسه شروع می شود.2
 

انواع کودکان بیش فعال

بیش فعالی دارای ویژگی های بارزی است که شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی می شود. این اختلال سه نوع است؛
 

اختلال اول

در گونه اول که کودک فقط در توجه و تمرکز مشکل دارد.
 

اختلال دوم

در نوع دوم فقط پرتحرکی دیده می شود و بالاخره نوع ترکیبی که کودک هم پرتحرک است و هم مشکل توجه و تمرکز دارد این اختلال در کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده مشاهده می شود.
 

اختلال سوم

معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثرا پرتحرک هستند و دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند؛ کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.2
 

دلایل بیش فعالی

علت به وجود آمدن بیش فعالی احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. احتمالا این کودکان در بخش های مربوط به توجه و تمرکز در مغز دچار نقس جزئی هستند. از عواملی که می توانند در بروز این اختلال موثر باشند سیگار کشیدن و یا مصرف الکل در دوران بار داری توسط مادر است.

حتی استنشاق تحمیلی دود سیگار توسط مادر باردار، باعث اختلال در رفتار کودک می شود. استرس مادر هم با این موضوع ارتباط دارد. تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده باینگر این است که این اختلال معمولا در خویشاوندان نزدیکاین افراد هم وجود دارد.

مسمومیت ناشی از سرب حاصل از دود اتومبیل و آلودگی هوا، غذاهای محتوی مواد افزودنی مثل شیرین کننده های مصنوعی و یا رنگ دهنده های خوراکی، مواد جلوگیری کننده از فاسد شدن غذا که در بعضی از غذاهای آماده وجود دارد، نیز در ایجاد این اختلال سهیم هستند.

در صورت بی توجهی به کودکان بیش فعال و معالجه نشدن آنها احتمال اینکه این افراد در آینده به افسردگی مبتلا شوند و یا در نوجوانی رفتارهای ضد اجتماعی و گاه بزهکارانه داشته باشند زیاد است. بنابراین به والدین توصیه می شود که حتما در دوران کودکی برای معالجه فرزند خود اقدام کنند.

این بیماری دردوران مدرسه بیشتر مشکل آفرین می شود زیرا کودک تمرکز کافی برای گوش دادن به درس ندارد و مدام برای بیرون رفتن از کلاس اجازه می خواهد.

این بچه ها نمی توانند آرام روی صندلی بنشینند، معمولا پرحرف هستند و مدام سر کلاس با دوستان خود حرف می زنند و این موضوع باعث می شود از لحاظ تحصیلی با مشکل مواجه باشند.

والدین باید به رفتار کودکان خود دقت داشته باشند و تنها در صورتی که مجموعه از این نشانه ها را در مدت طولانی مشاهده کردند با یک متخصص مشورت کنند. در غیر اینصورت نمی توان به هر کودک پرتحرک برچسب بیش فعالی زد.2
 

رفتار صحیح با کودکان بیش فعال

به عنوان والدین لازم است که در مورد اختلال فرزندتان اطلاعات بیشتری کسب کنید تا بدانید بسیاری از کارهایی که او انجام می‌دهد ناشی از بیش فعالی است و کودک برای آزار شما این کارها را انجام نمی‌دهد. 

داشتن آگاهی در این مورد پذیرش کارهای کودکتان را برایتان آسان‌تر می‌کند و باعث می‌شود که در مواجهه با او احساس خشم کم‌تری داشته باشید و بیشتر تلاش کنید تا به او کمک کنید. 
 

گوش کردن و صحبت کردن با او را بیاموزید

سعی کنید همیشه با فرزندتان ارتباط کلامی و عاطفی مناسبی داشته باشید و حتی اگر می‌توانید این رابطه را در زمانی که به اختلال او پی می‌برید قوی‌تر کنید.

در زمانی که با کودک خود صحبت می‌کنید به حرف‌هایش به دقت گوش دهید، به چهره و چشمان او نگاه کنید و متناسب با سن کودک با او برخورد کنید.

کودکانه و ساده با او صحبت کنید و به هدف‌ها و علایق او از طریق صحبت‌هایش پی ببرید. سعی کنید از طریق رابطه‌ای صمیمانه احساسات خود را به او بگویید. به عنوان مثال وقتی که جیغ می‌زند به او بگویید که "وقتی جیغ می‌زنی من می‌ترسم و ناراحت می شم".

والدین بسیاری از کودکانِ بیش فعال به مرور کم‌حوصله می‌شوند، ارتباط خود را با کودک از دست می‌دهند و دائماً در حال امر و نهی به او هستند. در حالی که این روش تربیتی تنها منجر به تشدید و وخامت اختلال بیش فعالی خواهد شد. برای آنکه بتوانید آرامش بیشتری داشته باشید و ارتباطتان را با کودک حفظ کنید از یک روانشناس کودک کمک بگیرید.
 

انجام صحیح کارها را به کودک خود آموزش دهید

شما نباید از کودکتان انتظار داشته باشید که مانند یک آدم بالغ کارهای خودش را انجام دهد و رفتار کند. به خصوص کودکان بیش فعال به خاطر مشکلاتی که در تمرکز دارند کم‌تر می‌توانند تکالیف و وظایف مربوط به خود را انجام دهند.

به همین منظور باید سطح توقع خود را پایین بیاورید و به او برنامه‌ای قابل انجام ارائه دهید. در ادامه راه‌های پیشنهادی برای آموزش کارها به کودکان بیش فعال آورده‌ایم. 

- شروع کار را برای کودک مشخص کنید و از او بخواهید که در انتها گزارش کارهای خود را به شما بدهد.

- انجام کارها و وظایف کوچک و آسانی را به او محول کنید به طوری که به راحتی قادر به انجام کارها باشند.

- قوانین ساده‌ای برای انجام کار تعریف کنید و به صورت خلاصه شده و آسان آن را برای او توضیح دهید.

- برنامه روزانه ثابت و با یک ساختار مشخص برای کودک در نظر بگیرید. به طوری که علایق او مانند تماشای تلویزیون، بازی و... نیز در آن موجود باشد.

- برای انجام تکالیف مدرسه کودک برنامه‌ریزی کنید و از او بخواهید که در زمان مشخص شده‌ای تکالیف مدرسه‌اش را انجام دهد.

- سعی کنید تا با رفتار خود کارهای درست و غلطی را که انجام می‌دهد به او نشان دهید.

- برای او پاداش در نظر بگیرید و زمانی که کار درستی انجام داد، به او پاداش بدهید و به مرور زمان دریافت پاداش را برای او سخت‌تر نمایید، تا تلاش بیشتری برای دریافت پاداش نماید.

- اگر کار اشتباهی انجام داد، برای او جریمه در نظر بگیرید. به عنوان مثال اگر تکالیفش را انجام نداد از او بخواهید تا اتاقش را مرتب کند.
 

مراجعه به روانشناس 

در میان گذاشتن رفتار کودکتان با یک مشاور متخصص در زمینه روانشناسی کودک و نوجوان بهترین راهکار برای کنترل رفتار و درمان کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی است.

مشاور روانشناس می‌تواند راهکارهای مناسب با شرایط و وضعیت فرزندتان به شما ارائه کند تا در جهت درمان و رفع مشکل فرزندتان بهتر پیش بروید.

در صورت لزوم ممکن است روانشناس شما را به یک روانپزشک ارجاع دهد تا هم‌زمان با جلسات روان درمانی، دارو درمانی هم برای کودک‌تان انجام شود.

شما می‌توانید از خدمات مشاوره کودک و نوجوان تلفنی و حضوری مرکز مشاوره روانشناسی هنر زندگی از هر منطقه ای به راحتی و تنها با یک تماس بهره‌مند شوید.3
 

نکات و راه‌حل‌های خانگی در تربیت کودکان خاص

تربیت کودکان بیش فعال یا شبیه آنها به ثبات رفتاری والدین نیاز دارد. آنها برای داشتن رفتار مطلوب به یک ساختار صحیح رفتاری نیاز دارند.

برای آنها برنامه‌ای را برای بیدار شدن از خواب، برای غذا خوردن، برای کار کردن و برای انجام تکالیف درسی، برای تماشای تلویزیون و برای بازی کردن و غیره مهیا کنید.

برای افزایش میزان درک و انگیزه کودک جهت استفاده از این برنامه از ساعت و یا یک تایمر استفاده کنید.

هیچ برنامه‌ای را به جز با اطلاع قبلی تغییر ندهید.

مقررات خاص را مکتوب کنید. برای این کار استفاده از جدول تشویقی و قرارداد ممکن است سودمند باشد.

همچنین عواقب به خصوصی را که در پی عدم رعایت برنامه پیش خواهد آمد، از قبل مکتوب کنید و به تشویق‌ها و تنبیه‌ها نیز اشاره کنید.

موقع ارائه دستور، واضح عمل کرده و به کودک خواسته خود را شفاف بیان کنید.

دستورات را ساده صادر کنید.

هربار بیش از یک یا دو دستور صادر نکنید.

قبل از اینکه کودک دستورات شما را به مرحله اجرا در بیاورد از او بخواهید که آنها را برایتان تکرار کند.

برای آرام شدن کودک محل دنجی را فراهم کنید. از این محل می‌توانید برای مطالعه و انجام تکالیف درسی استفاده بکنید. آن محل را ساکت و آرام نگه دارید.

هنگام تربیت کودکان و به خصوص تربیت کودکان بیش فعال و کم توجه آرام باشید عصبانی شدن و از کوره در رفتن معمولا اوضاع را بدتر می‌کند.

استفاده از تکنیک وقفه نیز می‌تواند راه حل مفیدی برای مشکل این قبیل از کودکان باشد.

پینوشتها
1.www.setare.com
2.www.asriran.com
3.www.honarehzendegi.com